ปาสาทํ โสว กาเรสิ, ปสาทาวหมุตฺตโม;

ฉาเทสิ โลหปาสาทํ, ถูปารามฆรํ ตถาฯ

[66]

ถูปาราเม จ ปาสาทํ กตฺวา’ทา ปํสุกูลินํ;

ชิณฺณกํ ปฏิสงฺขาสิ ฉตฺตํ เจติยมุทฺธนิ;

พหโว ชิณฺณกาวาเส ตตฺเถว ปฏิสงฺขริฯ

[เอตฺถ มาณวมฺมสฺส รชฺชกถาย อูนตา ทิสฺสติฯ อิโต ปฏฺฐาย อคฺคโพธิสฺส รชฺชปฏิพทฺธา กถา วิร ขายติฯ]

ฉจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท

[1]

...วาสํ-กตฺวา สุลภปจฺจยํ;

ทาสิ ธมฺมรุจินํ โส, ราชินี ทีปกมฺปิ จฯ

[2]

กาเรตฺวาน ปริจฺเฉทํ, มหาเนตฺตาทิ ปาทิกํ;

เตสเมว อทา โกฬุ-วาเต โส เทวติสฺสกํฯ

[3]

วหตฺถเล จ โส กตฺวา, กทมฺพโคนนามกํ;

เทวปาฬิมฺหิ กตฺวาน, คีริวฺหนครํ ตถาฯ

[4]

กตฺวา อนฺตรโสพฺภมฺหิ, เทวนามํ วิหารกํ;

ราชมาติกมารามํ, กตฺวา’ทา ปํสุกูลินํฯ

[5]

โคกณฺณกวิหาเร’กา, ปธานฆรเมว จ;

ชิณฺณเคหญฺจ กาเรสิ, วฑฺฒมานกโพธิยาฯ

[6]

สงฺฆมิตฺตวฺหเย เจว, อญฺญตฺถ จ มหายโส;

ตตฺถ ตตฺถ วิหาเรสุ, นวกมฺมมการยิฯ

[7]

ฉพฺพีสติ สหสฺสานิ, สุวณฺณานํ สมปฺปิย;

ชิณฺณานิ ปฏิสงฺขาสิ, ราชา เจติยปพฺพเตฯ

[8]

ตาลวตฺถุวิหารญฺจ, กาเรตฺวา ปณฺณภตฺตกํ;

วิหารสฺส มหาเสน-นรินฺทวฺหสฺส ทาปยิฯ

[9]

โคณฺฑิคามิกวาปิญฺจ, ฉินฺนํ พนฺธิ ยถา ปุรา;

ทานภณฺฑญฺจ โส สพฺพํ, สพฺเพสํ ทาสิ ปาณินํฯ

[10]

อุโปสถํ อุปวสติ, สทฺธิํ ทีปชเนหิ โส;

ธมฺมญฺจ เตสํ เทเสติ, ทาตุํ โลกุตฺตรํ สุขํฯ

[11]

กมฺมํ โสวคฺคิยํ ตสฺส, รชฺเช สพฺโพ สมาจริ;

ยํ กโรติ มหีปาโล, ตํ ตสฺส กุรุเต ชโนฯ

[12]

ตสฺมา ราชา มหาปญฺโญ, ธมฺมเมว สมาจเร;

โส นิวุตฺถนิวุตฺถมฺหิ, ฐาเน โหติ มหายโสฯ

[13]

สมฺปตฺตปริวาโร จ, อนฺเต คจฺฉติ นิพฺพุติํ;

อตฺตตฺถญฺจ ปรตฺถญฺจ, ตสฺมา ปสฺเสยฺย พุทฺธิมาฯ

[14]

อตฺตนา ยทิ เอเกน, วินิเตน มหาชนา;

วินยํ ยนฺติ สพฺเพปิ, โกตํ นาเสยฺย ปณฺฑิโตฯ

[15]

ปโยโค โย หิ สตฺตานํ, โลหทฺวย หิตาวโห;

โส เตน อกโต นตฺถิ, รตฺตนฺทิวมตนฺทินาฯ

[16]

อตฺตโน โส นิวตฺถานิ, วตฺถานิ สุขุมานิ จ;

ปํสูกูลิกภิกฺขูนํ, จีวรตฺถาย ทาปยิฯ

[17]

อฏฺฐานวินิโยโคปิ, สงฺคโห วา วิรูปโก;

สาวชฺโช ปริโภโค วา, ตสฺส นาโหสิ สพฺพโสฯ

[18]

เย เย สตฺตา ยทา หารา, เตสํ ตํ ตํ สทาปยิ;

เย เยน สุขี โหนฺติ, เต เต เตน สุขาปยีฯ

[19]

เอวํ ปุญฺญานิ กตฺวาน, ฉพฺพสฺสานิ นราธิโป;

อคมา เทวราชสฺส, สนฺติกํ สนฺติยาวโหฯ

[20]

อถ ตสฺส นุโช ราชา, กสฺสโป โหติ ขตฺติโย;

สมตฺโถ รชฺชภารสฺส, วหิตุํ ปุพฺพวุตฺติโนฯ

[21]

ปิตา วิย นิยํ ปุตฺตํ, โส สงฺคณฺหิ มหาชนํ;

ทาเนน เปยฺยวชฺเชน, อตฺถสฺส จริยาย จฯ

[22]

ฐานนฺตรญฺจ ทาเปสิ, ตสฺส ตสฺส ยถารหํ;

สยํ ภุญฺชิตฺถ โภเคปิ, สพฺพทุกฺขวิวชฺชิโตฯ

[23]

คีหินญฺเจว ภิกฺขูนํ, พฺรหฺมณานญฺจ ขตฺติโย;

วตฺตาปยิ สกาวาเร, มาฆาตญฺเจว การยิฯ

[24]

มจฺฉติตฺเถ ทุเว เจว, อาวาสํ เหฬิคามกํ;

วณิชฺชคามมารามํ, กสฺสปาทีคิริํ ตถาฯ

[25]

ตถา อมฺพตนวฺหญฺจ, ปธานฆร มุตฺตมํ; โภคคามญฺจ...

[เอตฺถกสฺสปสฺส รชฺชปฏิพทฺธาย กถาย อูนตา ทิสฺสติฯ]

[26]

เตสํ สพฺพกนิฏฺโฐปิ, มหินฺโท นาม ขตฺติโย;

สมฺปตฺตรชฺโช นาโหสิ, ราชา รชฺช ธุรนฺธโรฯ

[27]

ตสฺสปิ กิร นิลวฺโห, สหาโย จีรสตฺถุโต;

มโต ปุพฺเพว ตสฺมา, โส สรนฺโต ตํ น อิจฺฉิตํฯ

[28]

อโหรชฺชมฺปิ ทีปมฺหิ, น มญฺญิตฺถ สุขาวหํ;

อภาเวน สหายสฺส, สหายา’ตีว ทุลฺลภาฯ

[29]

เตเนว วุตฺตํ มุนินา, ธมฺมา เยเกจิ โลกิยา;

ตถา โลกุตฺตรา เจว, ธมฺมา นิพฺพานคามิโนฯ

[30]

กลฺยาณมิตฺตํ อาคมฺม, สพฺเพ เต โหนฺติ ปาณินํ;

ตสฺมา กลฺยาณมิตฺเตสุ, กตฺตพฺโพ’ติ สทา ทโรฯ

[31]

อาทิปาโทว โส ตสฺมา, หุตฺวา รชฺชํ วิจารยิ;

ปาเลตุํเยว ทีปมฺหิ, ชิวนฺโต วิย ปาณิโนฯ

[32]

กสฺสปสฺส สภาตุสฺส, ปุตฺตํ โส อคฺคโพธิกํ;

ฐเปตฺวา โอปรชฺชมฺหิ, ทตฺวา โภคมนปฺปกํฯ

[33]

เทสํ ทตฺวาน ปาจินํ, วสิตุํ ตตฺถ เปสิย;

เทสํ ทกฺขิณมาทาสิ, ราช ปุตฺตสฺส อตฺตโนฯ

[34]

มหาปาฬิมฺหิ ทานญฺจ, ทาเปสิ ทสวาหณํ;

สพฺเพ โภเค สเม’กาสิ, ยาจนานํ สห’ตฺตนาฯ

[35]

อทตฺวา ยาจกานํ โส, นุ กิญฺจิ ปริภุญฺชติ;

ภุตฺตํ วา สติยา เทติ, ทฺวิ คุณํ อตฺตภุตฺตโตฯ

[36]

สกนามํ สกาเรสิ, ภิกฺขุนี น มุปสฺสยํ;

ปาทานครคลฺลญฺจ, อาราม มริยาทกํฯ

[37]

มหินฺทตฏมารามํ, สมฺปตฺต จตุปจฺจยํ;

อญฺญมฺปิ พหุธา กาสิ, ปุญฺญํ ปุญฺญคุเณรโตฯ

[38]

ติณี วสฺสานิ กาเรตฺวา, รชฺชเมว มหามติ;

คเวสนฺโต สหายํ’ว, เทวโลกมุปาคมิฯ

[39]

วสนฺโต ทกฺขิเณ เทเส, อคฺคโพธิ กุมารโก;

เกนาปิ กรณีเยน, นครํ อาคโต อหุฯ

[40]

ตสฺมิํ ตตฺถ วสนฺตมฺหิ, อาทิปาโท มหินฺทโก;

มโต อาสิ ตโต ตสฺส, รชฺชํ หตฺถคตํ อหุฯ

[41]

โส ตํ หตฺถคตํ กตฺวา, สณฺฐเปตฺวาน สาสนํ;

ปาจิน เทสปติโน, อคฺคโพธิสฺส เปสยิฯ

[42]

ส อาคนฺตฺวา อหุ ราชา, สิลาเมโฆติ สญฺญิโต;

โอปรชฺเช กุมารญฺจ, อภิสิญฺจิตฺถ ภูปติฯ

[43]

โส ราชา นํ นิโยเชตฺวา, จินฺตา ภารํ วิมุญฺจิย;

โภเค ภุญฺชถ ตุมฺเหติ, สยํ รชฺชํ วิจารยิฯ

[44]

ยถาโยคํ ชนสฺเสส-กาสิ นิคฺคหสํคเห;

เทเส อุพฺพินยํ สพฺพํ, มคฺคํ ปาเปสิ จกฺขุมาฯ

[45]

เอวํ เตสุ วสนฺเตสุ, โอตารํ ปาปกมฺมิโน;

น ลภนฺตา วิจินฺเตสุํ, ภินฺทิตพฺพา อิเม อิติฯ

[46]

ราชานมุปสงฺกมฺม, อโวจุํ ปิสุนํ รโห;

ตุวํ ราชาสิ นาเมน, ราชา อญฺโญ สภาวโหฯ

[47]

อุปราชา อยํ รชฺชํ, คณฺหิสฺสติ มหาชนํ;

สงฺคยฺห น จิเรเนว, โหติ ราชา น สํสโยฯ

[48]

ตํ สุตฺวาน มหีปาโล, ปริภิชฺชิ กุมารเก;

กุมาโรปิ วิธิตฺวา ตํ, โจโร หุตฺวาน ราชินฺโทฯ

[49]

ปลายิตฺวา สกํ เทสํ, สงฺคณฺหิตฺวา ตหิํ ชเน;

มหนฺตํ พลมาทาย, กาตุํ สงฺคาม มารภิฯ

[50]

กทลฺยาทินิวาตมฺหิ, สงฺคาโม ภิํสโน อหุ;

คโต ตตฺถ ปราชิตฺวา, กุมาโร มลยํ วโสฯ

[51]

ตโต ราชา กตญฺญู โส, อุปการํ สภาตุโน;

จินฺเตตฺวา รชฺชทานาทิํ, ปริเทวิตฺถ ปากฏํฯ

[52]

กุมาโรปิ จ ตํ สุตฺวา, อโหสิ มุทุจิตฺตโก;

เอวํ เต อญฺญมญฺญสฺส, สินิทฺธนฺตํ ปกาสยุํฯ

[53]

ราชา คนฺตฺวา สยํเยว, มลยํ เอกโก วํโส;

กุมารํ ตํ สมาทาย, อาคมิตฺถ สกํ ปุรํฯ

[54]

โหติ นิสฺสํสยํ [เอวํปิ จิตฺโต] อตีว โส;

วิวาหํ เตน กาเรสิ, ธีตรํ สงฺฆนามิกํฯ

[55]

ตาย สทฺธิํ วสนฺโต โส, วิสฺสตฺโถ เตน ราชินา;

ปหารํ ตาย ปาทาสิ, ทุฏฺโฐ โทสมฺหิ กิสฺมิํจิฯ

[56]

ปิตรํ สา อุปาคมฺม, กรุณํ โรทิตมฺปติ;

อการเณ มํ มาเรติ, ทินฺโน โว สามิโก อิติฯ

[57]

โสปิ ตํ สุตมตฺเตว, ทุกฺกตํ วต เม อิติ;

ปพฺพาเชสิ ลหุํ คนฺตฺวา, ภิกฺขูนี น มุปสฺสยํฯ

[58]

อคฺคโพธิสนาโมถ, ตสฺสา มาตุล ปุตฺตโก;

สุจิเรเนว กาเลน, ตสฺสํ สา รตฺตมานโสฯ

[59]

กาโล’ยนฺติ วิทิตฺวาน, ตมาทาย ปลายิตุํ;

อญฺญโต ตํ คเหตฺวาน, คโต เอโกว โรหณํฯ

[60]

อคฺคโพธิํ นรินฺโท โส, อคฺคโพธิ นมาทิย;

อคฺคโพธิํ นิหนฺตุํ ตํ, โรหณํ ตมุปาวีสิฯ

[61]

อคฺคโพธิ นิเสเธตฺวา, อคฺคโพธิํ สภาตรํ;

อปเร ปพฺพเต หนฺตุ-มคฺคโพธิํ สยํ คโตฯ

[62]

กสิณํ โรหณํ หตฺถ-คตํ กตฺวา มหา พโล;

ยุชฺฌิตฺวา เตน ตํ คณฺหิ, ภริยํ สงฺฆมตฺตโนฯ

[63]

ตโต ปฏฺฐาย สุขิตา, สมคฺคา เต ตโย ชนา;

วิสฺสฏฺฐา อญฺญมญฺเญสุ, วิหริํสุ ยถารุจิํฯ

[64]

วาปารนิํ อการามํ, ตถา มาณคฺคโพธิกํ;

สภตฺตุทฺเทสโภคญฺจ, วิหาเร อติยุตฺตเรฯ

[65]

หตฺถิ กุจฺฉิวิหาเร จ, วิหาเร ปุน ปิฏฺฐิเก;

มหาทีปริเวเณ จ, ปาสาเท วาหทีปเกฯ

[66]

ถูปารามมฺหิ เคหสฺส, ทฺวาเร จ ปริชิณฺณเก;

กาสิ ปากติกํ ตตฺถ, ถมฺเภ จ ปริวตฺตยิฯ

[67]

เอวํ กตฺวาน ปุญฺญานิ, ปุญฺญานิ จ ยถาพลํ;

จตฺตาลีสติเม วสฺเส, ยถากมฺม มุปาคมิฯ

[68]

อโถปราชา ราชา’สิ, อคฺคโพธิ สิรีธโร;

ตนโย โส มหินฺทสฺส, อาทิปาทสฺส ธีมโตฯ

[69]

สาสนมฺปิ จ โลกญฺจ, สงฺคณิตฺถ ยถารหํ;

โอปรชฺเช’ภิสิญฺจตฺถ, มหินฺทํ ปุตฺตมตฺตโนฯ

[70]

มหาโพธิสฺส กาเรสิ, ฆรํ ชิณฺณํ นวํ ถิรํ;

อาราเม ทฺเว จ กาเรสิ, กฬนฺทํ มลฺลวาตกํฯ

[71]

ธมฺมกมฺเมหิ สกฺกจฺจํ, โสเธสิ ชินสาสนํ;

วินิจฺฉนนฺโต ธมฺเมน, ฉินฺทิ กูฏฏฺฏการเกฯ

[72]

เภสชฺชญฺจ คิลานานํ, มงฺคลํ จาวมงฺคลํ;

ลงฺกาทีปมฺหิ สกเล, สยเมว วิจารยีฯ

[73]

สลากภตฺตํ ทาเปสิ, นิกายตฺตย วาสินํ;

โภชนํ ปํสุกูลีนํ, อตฺตโยคฺคํ มหารหํฯ

[74]

เอวมาทีนิ กตฺวาน, ปุญฺญานิ สสยํ วสี;

จุโต’สิ ฉหิ วสฺเสหิ, ปุลตฺถินคเร วสํฯ

[75]

ตโต ปุพฺเพว ตสฺสาสิ, ปุตฺโต โส ยุวราชโก;

มโต กิร ตโต รชฺชํ, อปุตฺตํ ตํ ตทา อหุฯ

[76]

ปุตฺโต มหินฺโท นามา’สิ, สิลา เมฆสฺส ราชิโน;

รชฺชโยคฺโค มหาปุญฺโญ, โลกสงฺคณฺห นกฺขโมฯ

[77]

ตสฺส ชาตทิเนเยว, ราชา นกฺขตฺตปาฐเก;

ปุจฺฉิตฺวา รชฺชโยคฺโคติ, สุตฺวา เตหิ วิยากตํฯ

[78]

ทตฺวา เตสํ ธนํ สาธุ, ปวตฺติํ ตํ นิคูหยิ;

อถ นํ โส วยปฺปตฺตํ, กตฺวา เสนาปติํสกํฯ

[79]

รชฺชํ วสฺเสว กตฺวาน, สพฺพํ หตฺเถ สยํวสี;

โส ธมฺเมน วิจาเรสิ, ราช กิจฺจํ มหามติฯ

[80]

มเตปิ ตสฺมิํ ตสฺมา โส, อคฺคโพธาภิธานิโน;

เสนาปจฺจํ น คณฺหิตฺถ, นยญฺญู ตสฺส หตฺถโกฯ

[81]

ตทา เกนจิ คนฺตฺวา โส, กรณีเยน ราชิโน;

สมุทฺทตีเร วสติ, มหาติตฺถมฺหิ ปฏฺฏเนฯ

[82]

สุตฺวา โส จูฬปิตุโน, มรณํ เวคสา’คมา;

โจรา รชฺชํ คเหตฺวาน, นาเสยฺยุํ นครํ อิติฯ

[83]

ตโต อุตฺตรเทสมฺหิ, มณฺฑลีกา สรฏฺฐิยา;

อจฺฉินฺทิตฺวาน ตํ เทสํ, ฉินฺนราชกรํ กรุํฯ

[84]

โส ตํ สุตฺวา มหาเสโน, คนฺตฺวา อุตฺตรเทสกํ;

สพฺเพ นิมฺมถยิตฺวาน, มณฺฑลี เกสรฏฺฐิเยฯ

[85]

คนฺตฺวา รญฺโญ มตฐานํ, ทิสฺวา เทวิํ ปโรทิย;

อสฺสาเสตฺวา ยถากาลํ, อิทํ วจนมพฺรวิฯ

[86]

มาจินฺเตสิ มหาเทวี, มโต เม สามิโก อิติ;

รกฺขิสฺสามิ อหํ ทีปํ, ตุมฺเห รชฺชํ กริสฺสถฯ

[87]

ตุณฺหิภูตา’ธิวาเสตฺวา, ปิยสา ปาปพุทฺธิกา;

รโห โยชยี ตํ หนฺตุํ, วตฺถุกามา ยถารุจิํฯ

[88]

เสนาปติ ตํ ญตฺวาน, ตสฺสา’รกฺขํ วิธาย โส;

ตํ ปกฺขิเยหิ ยุชฺฌิตฺวา, ปลาเปสิ มหาชนํฯ

[89]

ตโต เทวิํ สพนฺเธตฺวา, ปกฺขิปิตฺวาน ยานเก;

อาทาย ตํ ปุรํ คนฺตฺวา, รชฺชํ คณฺหิ สสาธนํฯ

[90]

อตฺถิ ทปฺปุฬ นาโม’ปิ,

สิลา เมฆสฺส ราชิโน;

ภาคิเนยฺโย มหาเสโน,

อาทิปาโท มหา ธโนฯ

[91]

โส เสนํ สนฺนิปาเตตฺวา, วสนฺโต กาฬวาปิยํ;

กาตุํ สงฺคาม มาคญฺฉิ, สงฺคคามปฺปเทสกํฯ

[92]

เสนาปติ ปวตฺติํ ตํ, สุตฺวา สมฺปนฺนวาหโน;

เทวิญฺจ ตํ สมาทาย, อคมา ตตฺถ สชฺชุกํฯ

[93]

เตสํ ตตฺถสิ สงฺคาโม, อุภินฺนํ โลมหํสโน;

อาทิปาโท ตทาเสนํ, โอหียนฺตํ สเมกฺขิยฯ

[94]

ปลายิตฺวา อารุหิตฺถ, อจฺฉเสลํ สวาหโน;

ปลาเปตฺวาน ตํ ตตฺถ, เสนาปติ สุขํ วสิฯ

[95]

สุญฺญํติ นครํ สุตฺวา, มณฺฑลีกาปิ อุตฺตเร;

เทเส สพฺเพ สมาคมฺม, อคฺคเหสุํ ปุรํ ตทาฯ

[96]

โส หิ เต ปฏิพาเหสิ, สูโร ธีรปรกฺกโม;

อถาคมฺม ปุรํ รชฺชํ, วิจาเรสิ ยถานยํฯ

[97]

ภิกฺขุสงฺฆสฺส โลกสฺส, มจฺฉานํ มิคปกฺขินํ;

ญาตีนํ พลกายสฺส, กตฺตพฺพํ สพฺพมาจริฯ

[98]

ปจฺฉา อนุ พลปฺปตฺโต, ทปฺปุโล มลยํ คโต;

ภาคิเนยฺโย ทุเว เจว, ปกฺโกสิตฺวาน โรหณาฯ

[99]

รฏฺเฐ ชนปเท สพฺเพ, อาทาย พหุวาหโน;

รตฺติยํ ปุรมาคมฺม, สมุทฺโท วิย โอตฺถริฯ

[100]

พลกาโย ปุรํ รุนฺธิ, อุคฺโฆเสนฺโต สมนฺตโต;

เหสิเตน ตุรงฺคานํ, โกญฺจนาเท นทนฺตินํฯ

[101]

ตาฬาวจร สทฺทานํ, กาหฬานํ รเวน จ;

คชฺชิเตน ภฏานญฺจ, อากาสํ น ตทา ผลิฯ

[102]

ตทา เสนาปติ ทิสฺวา, มหาเสนํ ปโมทิย;

อาโรเจสิ อวตฺติํ ตํ, พลกายสฺส อตฺตโนฯ

[103]

ราชปุตฺตา ตโย เอเต, มหนฺตํ พลมาทิย;

นครํ โน’ปรุนฺธิํสุ, กินฺตุ กตฺตพฺพ เมตฺถ โวฯ

[104]

เอวํ วุตฺตา ตมาหํสุ, สูรา ตสฺส รณตฺถิโน;

เทวาเสวา ทิเนเยว, เสวกานํ น ชีวิตํฯ

[105]

เอวํ ภูเต สเจ กาเล, โอหีนา ชีวิภตฺถิโน;

โปเสสิ สามิ กิํ กาล-เมตฺตกํ โน ยถา สุขํฯ

[106]

วุตฺเต เอวํ สอุสฺสาโห, พลํ สชฺชิย รตฺติยํ;

อุคฺคเต อรุเณ หตฺถิ-มารุยฺห กตกมฺมกํฯ

[107]

ทฺวาเรเน’เกน นิกฺขมฺม, ปตนฺโต อสนี วิย;

สทฺธิํ โย ธสหสฺเสหิ, สงฺคามํ กาสิ ทุสฺสหํฯ

[108]

พลํ ตํ อาทิปาทสฺส, นิปฺโผเฏตฺวา ตโต ตโต;

สนฺนิปาติย เอกชฺฌํ, นิยตฺติํ สมฺปเวทยิฯ

[109]

หตาวเสเส อาทาย, อาทิปาโทปิ ทปฺปุโฬ;

ปุพฺพณฺเหว ปราชิตฺวา, ปลายิตฺวา’ค โรหณํฯ

[110]

ราชปุตฺเต ทุเว เจว, โรหณมฺหา ตทา คเต;

ชีวคฺคาหํ สคาเหตฺวา, เต อาทาย ปุรํ คโตฯ

[111]

เอวํ ปตฺตชโย สูโร, ทีเป ชาเต นิรากุเล;

ปาจินเทสํ สาเธตุํ, เปสยิตฺถ สวาหเนฯ

[112]

เตปิ คนฺตฺวาน เทสํ ตํ, อุตฺตรํ เทสเมว จ;

สาธยิตฺวา’จิเรเนว, สงฺคเหสุํ มหาพลํฯ

[113]

ราชาปิ ตํ มหาเทวิํ, ภริยํ กาสิ อตฺตโน;

ปริจฺจตฺตุญฺจ มาเรตุํ, น สกฺกายนฺติ จินฺติยฯ

[114]

เตสํ สํวาสมนฺวาย, คพฺโภ อาสิ ปติฏฺฐิโต;

ปุตฺตํ วิชายิ สาธญฺญ-ปุญฺญลกฺขณสญฺญุตฺตํฯ

[115]

รญฺโญ สา’ติปิยา อาสิ, ตโต ปฏฺฐาย โสปิ โข;

ปุตฺตสฺส ตสฺส ปาทาสิ, โอปรชฺชํ สโภคิยํฯ

[116]

ฐิตา ปาจินเทสมฺหิ, อาทิปาทา นิสมฺมตํ;

วินา โส’ยนฺติ อมฺหากํ, อุโภ หุตฺวาน เอกโตฯ

[117]

ทฺวีสุ ปสฺเสสุ เสนญฺจ, สมาทาย มหาธนํ;

สนฺธิํภาตรมาหูย, กตฺวาโรหณ เทสโตฯ

[118]

คงฺคาตีรมฺหิ วาสํ เต, กปฺปยิํสุ มหพฺพลา;

ราชา สพฺพํ นิสมฺเม’ตํ, มณฺฑลีเก ตหิํ ตหิํฯ

[119]

อาราเธตฺวา คเหตฺวาน, ทุฏฺเฐ มาริย เกจน;

รกฺขํ ทตฺวาน นคเร, กตฺตพฺพํ สาธุโยชิยฯ

[120]

มหาเสนงฺคมาทาย, มเหสิญฺจ ตมาทิย;

ขนฺธาวารํ นิเวเสติ, มหุมฺมารมฺหิ คามเกฯ

[121]

ตสฺสาคมนมญฺญาย, อาทิปาทาปิ เต ตโย;

โกวิฬารวฺหเย คาเม, มหายุทฺธํ ปวตฺตยุํฯ

[122]

อถ ราชา มหาเสโน, สมุคฺฆาเตสิ ตํ พลํ;

ทปฺปุโฬ โส ปลายิตฺถ, อาทิ ปาทา ทุเว หตาฯ

[123]

ตตฺถาปิ ลทฺธวิชโย, ปุรมาคมฺมภูมิโป;

ราชกิจฺจํ วิจาเรสิ, มหาทานํ ปวตฺตยิฯ

[124]

มหาโพธิ ทุมินฺทสฺส, มหาเจติตฺตยสฺส จ;

ธาตูนมฺปิ จ สกฺกจฺจํ, มหาปูชามการยีฯ

[125]

โรหณํ สมุปาคมฺม, ทปฺปุโฬ โส ตมาคโต;

พลํ สมฺปฏิปาเทสิ, ยุชฺฌิตุํ ปุน ราชินาฯ

[126]

ราชา โส ปุตฺตนตฺตานํ, เทสํ กาตุํ นิรากุลํ;

ถูปารามมฺหิ สพฺเพปิ, สนฺนิปาติย ภิกฺขโวฯ

[127]

อญฺเญปิ จ มหาปญฺเญ, ยุตฺตา ยุตฺติวิสารเท;

ราชธมฺเมสุ สพฺเพสุ, นิปุโณ นยโกวิโทฯ

[128]

อาโรเจตฺวา ปวตฺติํ ตํ, เตหิ สมฺมา ปกาสิโต;

จตุรงฺคมหาเสโน, สพฺพูปกรณานุโคฯ

[129]

ทีเป สพฺพตฺถ โยเชตฺวา, กตฺตพฺพํ นคเรปิ จ;

นิกฺขนฺโต น จิเรเนว, อคมา มารปพฺพตํฯ

[130]

สมฺมทฺทิตฺวาน ตํ เทสํ, ขิปฺปํ ปพฺพตมารุหี;

ตํ ทิสฺวา โรหเณ สพฺเพ, ภีตา ตํ วสมาคมุํฯ

[131]

ตโต สนฺธิํ กริตฺวาน, ทปฺปุเฬน สทปฺปโก;

หตฺถี อสฺเส จ มณโย, คเหตฺวา ตสฺส หตฺถโตฯ

[132]

คาฬฺหคงฺคญฺจ กตฺวาน, สีมํ โรหณโภคินํ;

โอรคงฺคํ สมาทาย, ราชโภคมการยิฯ

[133]

ทีปเมวํ มหาเตโช, กตฺวา วิคตกณฺฏกํ;

เอกาตปตฺโต อาคมฺม, ปุรํ วสิ ยถาสุขํฯ

[134]

ปริเวณํ สกาเรสิ, ราชา ทามวิหารกํ;

ตถา สนฺนิรติตฺถญฺจ, ปุลตฺถินคเร วิภูฯ

[135]

มหาเลขญฺจ กาเรสิ, ปริเวณมภยา จเล;

ตถา รตนปาสาทํ, ตเถว สุมโนหรํฯ

[136]

อเนกภูมํ กาเรตฺวา, เวชยนฺตมิวาปรํ;

ตถา สตสหสฺเสหิ, ตีหิ เจว มหาธโนฯ

[137]

ชมฺโพนทตุวณฺณสฺส, สหสฺเสหิ จ สฏฺฐิหิ;

พิมฺพํ สตฺถุสฺส กาเรตฺวา, นคฺฆํ จูฬามณิยุตํฯ

[138]

ปูชํ สพฺโพปหาเรน, กาเรตฺวาน มหารหํ;

ปาสาทมหเน สพฺพํ, รชฺชํ โอสฺสชฺชิ อตฺตโนฯ

[139]

โพธิสตฺตญฺจ กาเรตฺวา, ราชานํ สุมโนหรํ;

สณฺฐปิตฺถสิลา เมเฆ, จารุํ ภิกฺขูนุปสฺสเยฯ

[140]

ถูปารามมฺหิ ถุปสฺส, กาสิ โสวณฺณกญฺจุกํ;

ปฏฺฏํ กตฺวา วิจิตตฺถํ, รชตํ อนฺตรนฺตราฯ

[141]

ตสฺมิํเยว จ ปาสาทํ, ปริชิณฺณํ สการยิ;

อภิธมฺมํ กถาเปสิ, การาเปตฺวา มหามหํฯ

[142]

มหาเถเรน สติมา, เหมสาลินิวาสินา;

ตตฺถ โปกฺขรณิญฺจสฺส, ปริโภคาย การยิฯ

[143]

ชิณฺเณ เทวกูเล กตฺวา, พหุเก ตตฺถ ตตฺถ โส;

เทวานํ ปฏิมาโย จ, การยิตฺถ มหารหาฯ

[144]

พฺราหฺมณานญฺจ ทตฺวาน, ปจฺจคฺฆํ ราชโภชนํ;

ปาเยสิ ขีรํ โสวณฺณ-ตฏฺฏเกหิ สสกฺขรํฯ

[145]

อุสเภ ปงฺคุลานญฺจ, ชีวิกญฺจ สทาปยี;

ทมิฬานนฺตุ ปาทาสิ, อสฺเส โคเณ อคณฺหตํฯ

[146]

อนาถา เย สลชฺชา จ, เต จ สงฺคณฺหิ โส รโห;

อสํคหิโต ทีปมฺหิ, นตฺถิ เตน ยถารหํฯ

[147]

ทาตพฺโพติ กถํ คุนฺน-มหาโร โส วิจินฺติย;

สสฺเส ขีรคเต’ทาสิ, เตสํ เขตฺตสหสฺสเกฯ

[148]

กาฬวาปิมฺหิ โส วาริ-สมฺปาตํ การยิ ถิรํ;

ปุญฺญเมวํ วิธํ ตสฺส, อปฺปเมยฺยํ พหุํ กิรฯ

[149]

ตสฺส ปุตฺโต ตทา อาสิ, ยุวราชา ทิวงฺคโต;

ชาโต เสนาปติ กาเล, อปโร อตฺถิ ทารโกฯ

[150]

ตํ ราชา ราชปุตฺเตหิ, ภีโต ราชารโห อิติ;

มาเรตุํ ตํ น สกฺโกนฺติ, วฑฺฒเปสิ ยถา ตถาฯ

[151]

อรีหิ นคเร รุทฺเธ, ปิตรํ โส กิเรกทา;

อุปสงฺกมฺม ยาจิตฺถ, สงฺคมาวจรํ คชํฯ

[152]

โส ทาเปสิ มหานาคํ, โฆรํ มารกรูปมํ;

กตหตฺถํ พลญฺเจว, สพฺพายุธ วิสารทํฯ

[153]

กาโลยมีติ มนฺตฺวา โส, พนฺธิตฺวา ฉุริกํ ตทา;

กุญฺชรํ วรมารุยฺห, นิกฺขมฺม นครา พหิฯ

[154]

วิทฺธํเสตฺวา พลํ สพฺพํ, ทุชฺชยํ ชยมคฺคหี;

ราชา ทิสฺวา ปสนฺโน ตํ, เสนาปจฺจญฺจ ตสฺส’ทาฯ

[155]

เอโสว กิร คนฺตฺวาน, สพโล เทสมุตฺตรํ;

ปลาเปสิ สเสนํ ตํ, อาทิปาทญฺจ ทปฺปุลํฯ

[156]

พทฺธเวโร ตโต’โหสิ, ทปฺปุโฬ ตมฺหิ สาธุกํ;

มหาอุมฺมารยุทฺธมฺหิ, ทิสฺวา ตมตีโกธวาฯ

[157]

สีฆํ เปเสสิ ตํ หนฺตุํ, หตฺถิมารุฬฺหมตฺตนา;

โอวิชฺฌิย ปลาเปสิ, ตเมส สกทนฺตีนาฯ

[158]

ทิสฺวา ตมติสนฺตุฏฺโฐ, อญฺเญสญฺจ อภาวโต;

รชฺชโยเค อทา ตสฺส, อุปราชตฺตมตฺตโนฯ

[159]

เอวํ วีสติ วสฺสานิ, ทีปเมตํ สุภุญฺชิย;

วิปากํ ปุญฺญกมฺมสฺส, ภุญฺชิตุญฺจ ทิวงฺคโตฯ

[160]

เอวํ อเนเกหิ นเยหิ ถทฺธา;

ชนสฺส ทุกฺเขหิ วิรูปเกหิ;

โภคา วินสฺสนฺติ ขเณ น สพฺเพ;

อโห ตหิํเยว รมนฺติ พาลาฯ

สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

ฉ ราชโก นาม

ฉจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

สตฺตจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท